Depresja

Stany i zaburzenia depresyjne u dzieci i młodzieży są trudnym tematem – zwłaszcza dla rodziców, którzy często nie potrafią sobie z nimi poradzić, nie zauważają ich bądź je bagatelizują, usprawiedliwiając objawy depresji dorastaniem, młodzieńczym buntem czy po prostu – melancholijnym charakterem swojego dziecka. Brak odpowiedniej opieki psychologicznej w okresie rozwoju psycho-fizycznego dziecka lub nastolatka może skutkować sporymi problemami i traumami w życiu późniejszym, utrudniając na przykład budowanie relacji międzyludzkich czy poczucia własnej wartości w przyszłości. Dlatego tak ważne jest, by w porę dostrzec objawy depresji i zacząć im przeciwdziałać.

Czym jest depresja?

Według Światowej Organizacji Zdrowia depresja jest zaburzeniem psychicznym objawiającym się obniżeniem nastroju i aktywności przez dłuższy czas (co najmniej przez okres dwóch tygodni), które prowadzi do destabilizacji w codziennym funkcjonowaniu. Depresja posiada szeroki wachlarz objawów, wśród których najczęściej występują – permanentny smutek, lęk, poczucie winy, niska samoocena, zaburzenia rytmu okołodobowego, nagła utrata albo przyrost wagi, zaniechanie wcześniejszych zainteresowań, utrata sił fizycznych i psychicznych oraz myśli samobójcze. Najnowsze badania wskazują, że co czwarty nastolatek jest zagrożony zachorowaniem na depresję, a średnia wieku w którym pojawiają się pierwsze objawy depresji ciągle się obniża. W ostatnich latach wzrost zachorowalności na depresje wśród dzieci i młodzieży wyniósł 25%. W grupie wiekowej między 10 a 18 rokiem życia samobójstwo jest drugą przyczyną śmierci wśród chłopców, a trzecią wśród dziewcząt.

Depresja u dzieci – najczęstsze objawy

Rozpoznanie depresji u dziecka przez rodziców może nie należeć do najprostszych zadań. Mimo dużej troski oraz bezustannej opieki łatwo jest przegapić symptomy wskazujące na zaburzenia depresyjne lub pomylić je z niewinnymi dolegliwościami, które przecież każdego z nas czasami dotykają.

Warto jednak mieć w pamięci najczęstsze objawy depresji u dzieci i obserwować swoje pociechy. A zaliczyć do nich możemy między innymi:

• dużą płaczliwość – jak wiadomo, dzieci mają to do siebie, że płaczą z różnych powodów. Jednak przesadna płaczliwość, która wcześniej się nie zdarzała, powinna dać rodzicom do myślenia i sprawić, by bliżej przyjrzeli się zachowaniu i samopoczuciu malucha,


• niechęć do zabawy i kontaktu z innymi dziećmi – dotychczas towarzyskie dziecko, które chętnie bawiło się zabawkami, kolorowało czy wychodziło na dwór do swoich kolegów i koleżanek, nagle przestaje mieć na to wszystko ochotę i szuka sobie swojego kąta w domu, może mieć pierwsze objawy zaburzeń depresyjnych, których nie należy bagatelizować,


• dolegliwości somatyczne – często niełączone z możliwością wystąpienia choroby na tle psychicznym, takie jak: bóle brzucha, biegunki, problemy z oddychaniem, odczuwanie duszności, moczenie łóżeczka, ból głowy czy uczucie osłabienia,


• nieodczuwanie radości – kiedy wcześniejsze przyjemności i wydarzenia już nie cieszą dziecka,


• bezzasadny lęk i strach – które sprawiają, że dziecko jest podenerwowane, i które silnie łączą się z objawami fizycznymi (jak na przykład ból brzucha czy moczenie nocne),


• poczucie bycia obciążeniem dla innych – zwłaszcza dla rodziców, którzy nie przykładają dużej uwagi do dziecka lub często się kłócą.

Depresja u młodzieży – najczęstsze objawy

Choć stany depresyjne u młodzieży mają wiele punktów wspólnych z tymi u dzieci, to jednak nieco się wyróżniają – zwłaszcza w sposobie zachowania nastolatków. Często jest ono mylnie interpretowane jako okres dojrzewania i burzy hormonów, również przyrównywane do tak zwanego buntu młodzieżowego.

Do niesomatycznych objawów depresji nastolatków zaliczyć możemy:

• przygnębiające myśli, które fałszują obraz rzeczywistości,


• mocno obniżoną samoocenę, która wzmaga się, gdy nastolatkowie porównują się z rówieśnikami,


• brak chęci socjalizacji – zarówno w gronie znajomych (niewychodzenie z domu), jak i w gronie rodziny (niewychodzenie z pokoju),


• ucieczka w świat wirtualny – nastolatkowie wówczas spędzają większość czasu w Internecie, uzależniając się od niego,


• zachowania autoagresywne i autodestrukcyjne – wymierzanie sobie kar za niepowodzenia,


• brak wiary we własne umiejętności,


• brak chęci do nauki i coraz słabsze stopnie w szkole,


• często również drażliwość oraz agresja (głównie słowna) w stosunku do innych – także rodziców.

Charakterystyka depresji u dzieci i młodzieży

Depresja u dzieci młodzieży może przybrać charakter przewlekły ze stałymi objawami trwającymi przez kilka miesięcy lub lat lub nawracający w pewnych okresach. Nawracająca depresja nie mija wraz z wiekiem, powracając nawet kilkukrotnie w późniejszych etapach życia. Szacuje się, że od 30 do 70% dzieci doświadczających epizodu depresji, doświadczy jej jeszcze co najmniej raz. Do rodzajów depresji zaliczamy cyklotymię – czyli zaburzenia w którym dziecko doświadcza naprzemiennie nadmiernego podwyższonego nastroju (hipomanii) oraz objawów depresji. Diagnozę cyklotymii stawia się w momencie, kiedy dziecko doświadcza objawów minimum przez rok, nie więcej niż z dwoma miesiącami bez objawów. Do cech charakterystycznych cyklotymii zaliczamy m.in. – drażliwość, brak koncentracji, mała potrzeba snu, szybka mowa, angażowanie się w nadmiernie lekkomyślne zachowania, okresowe typowe objawy depresji, powtarzające się myśli o śmierci i samobójstwie.

Szacuje się, że cyklotymia występuje u 1% dzieci i 3% nastolatków. Dzieci i młodzież cierpią również na mieszane zaburzenia depresyjno – lękowe, które charakteryzują się jednoczesnym występowaniem depresji oraz lęku, zazwyczaj o łagodnym charakterze. Według obowiązującej jeszcze klasyfikacji DSM-IV o rozpoznaniu zaburzeń depresyjno – lękowych można mówić, kiedy u danej osoby przez co najmniej miesiąc występuje nastrój dysfotyczny (dominuje w nim złość, drażliwość, zniechęcenie) oraz cztery z następujących objawów: drażliwość, płaczliwość, nadmierna pobudliwość, pesymizm w postrzeganiu przyszłości, niska samoocena, brak energii, problemy z koncentracją, zaburzenia snu, zamartwianie się, przewidywanie najgorszego. Dzieci i młodzież mogą również doświadczyć zaburzenia nastroju wywołanego zaburzeniami somatycznymi. Wiele chorób tj: – nowotwór, uszkodzenia ciała, przewlekłe choroby medyczne – mogą wywoływać objawy depresji. Obniżenie nastroju i objawy depresji mogą być również wywołane nadużywaniem środków psychoaktywnych na skutek działania uwalniających się toksyn, narkotyków i leków.

Przyczyny depresji u dzieci młodzieży

W ostatnich latach zauważa się nasilony wzrost zachorowań na depresję wśród dzieci i młodzieży. Jak wynika z danych Narodowego Funduszu Zdrowia opieką psychiatryczną objętych jest osiem tysięcy młodych Polaków. Szacuje się, że około 20% nastolatków zapadnie na depresję przed ukończeniem 18 roku życia. Depresja w tak młodym wieku ze względu na poważne konsekwencje i powikłania emocjonalne w dorosłym życiu, klasyfikowana jest jako jeden z najpoważniejszych zaburzeń psychicznych wieku dziecięcego i młodzieńczego. Depresja w wczesnym okresie rozwojowym niesie ze sobą wyższe ryzyko występowania zaburzeń lękowych, samobójstw oraz niższych wyników nauczania.

Czynniki wpływające na rozwój depresji u dzieci i młodzieży

Rozwój depresji w tak młodym wieku jest efektem wspólnego oddziaływania wielu czynników. Trudno jest wskazać jeden dominujący czynnik wpływający na powstanie tego rodzaju zaburzeń. Do najważniejszych zaliczamy czynniki genetyczne, środowiskowe, cechy osobowościowe predysponujące do powstania depresji oraz traumy emocjonalne doświadczane na przestrzeni życia.

Okazuje się, że występowanie depresji u rodziców powoduje trzykrotnie wyższe ryzyko wystąpienia depresji u ich dzieci. Na podstawie wyników badań, wiadomo iż poziom dziedziczenia depresji wynosi około 50%. Jednak czynniki genetyczne nie stanowią głównego determinantu warunkującego aktywację i rozwój depresji. Muszą one napotkać na określone czynniki środowiskowe – głównie występujące w środowisku rodzinnym. Nie bez znaczenie jest również określona wrażliwość układu nerwowego dziecka na sytuacje stresowe, przeżywane jako traumatyczne – czyli takie które na danym etapie były dla dziecka zbyt trudne do zrozumienia, przeżycia i zintegrowania. Do najbardziej niekorzystnych czynników środowiskowych zaliczamy: niesprzyjający klimat emocjonalny w rodzinie objawiający się kłótniami i konfliktami, zaniedbanie, nadużycia fizyczne i psychiczne. Bardzo istotnym elementem wpływającym na powstanie depresji jest parentyfikacja polegającą na odwróceniu ról w rodzinie, kiedy to dziecko staje się opiekunem, powiernikiem wobec swoich rodziców, skupiając się gównie na zaspokajaniu ich potrzeb emocjonalnych. Przedłużająca się sytuacja parentyfikacji w której młoda osoba nie identyfikuje własnych potrzeb i doświadcza ciągłego braku poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego oraz miłości ze strony rodziców – prowadzi bardzo często do rozwoju tzw. dużej depresji w wieku młodzieńczym.

Do czynników rodzinnych przyczyniających się do zaburzeń nastroju możemy zaliczyć także śmierć jednego z opiekunów, przestępczość, niski status socjoekonomiczny oraz nadużywanie środków psychoaktywnych przez rodziców. Wśród czynników osobowościowych wpływających na rozwój depresji u młodych osób znajduje się: niska samoocena, wysoki samokrytycyzm, perfekcjonizm, niski poziom umiejętności społecznych, brak sukcesów szkolnych, nadmierna wrażliwość oraz wysoki poziom lęku. Badania wskazują na istnienie wydarzeń traumatycznych tzw. stresorów aktywujących depresję. 60- 70% dzieci i młodzieży przed pierwszym epizodem depresji doświadczyło: śmierci rodzica/przyjaciela, rozwodu rodziców, samobójstwa w bliskim otoczeniu, utraty więzi przyjacielskiej.

Style przywiązania a depresja u dzieci i młodzieży

Wśród innych czynników wpływających na powstanie depresji u dzieci i młodzieży znajdują się negatywne style przywiązania między dzieckiem a opiekunem. Styl lękowo – unikający zakłada, że dziecko we wczesnym okresie życia doznawało nieustannego odrzucenia przez opiekuna i braku zaspokajania swoich potrzeb. W późniejszym okresie taki rodzaj przywiązania skutkuje unikaniem zależności emocjonalnej oraz ciągłym bólem spowodowanym poczuciem samotności i tęsknoty za relacją z innymi. Kolejny negatywny styl – zdezintegrowany, powstaje sytuacji kiedy dziecko traktuje opiekuna jednocześnie jako bezpieczną bazę jak również jako źródło zagrożenia. Dzieci z takim stylem przywiązania doświadczają okresowo zaspokojenia podstawowych naprzemiennie z zaniedbywaniem/nadużywaniem fizycznym, emocjonalnym. Jak wskazują badania oba negatywne style przywiązania wpływają na powstanie zaburzeń o charakterze depresyjnym w późniejszym etapie rozwojowym.

Wpływ pandemii na powstanie depresji u dzieci i młodzieży

Do wymienionych czynników należy niewątpliwe dodać jeden, który aktualnie przyspiesza uaktywnienia depresji w populacji młodych osób. Coraz więcej badań wskazuje, że w 2020 roku na skutek pandemii i narastającej izolacji społecznej nastąpił dramatyczny wzrost zachorowań na depresję w tej grupie wiekowej. Epidemia sprawiła, że wśród młodych osób coraz częściej można zauważyć nasilone lęki o przyszłość, bezpieczeństwo własne, rodziców czy rodzeństwa. Wcześniejsze codzienne aktywności, które gwarantowały młodym ludziom naturalną przestrzeń do rozwoju emocjonalnego oraz nauki umiejętności społecznych w grupie rówieśniczej – stają się często trudne do realizowania. Częsta nauka zdalna i kwarantanna, zawieszanie zajęć dodatkowych rozwijających zainteresowania, brak swobodnej możliwości spędzania wolnego czasu z przyjaciółmi – to elementy które niewątpliwie wpływają na obecne obniżenie nastroju dzieci i młodzieży. W przedłużających się sytuacjach i przy braku odpowiedniego wsparcia ze strony środowiska rodzinnego często prowadzą do powstania depresji.

Jak pomóc dzieciom i młodzieży w depresji?

Jeśli zauważymy u swoich dzieci powyższe objawy, nie warto czekać na ich rozwój. Najlepszym wyjściem będzie konsultacja psychologiczna lub pedagogiczna. Dziś istnieje wiele miejsc, do których możemy się zgłosić, poszukując pomocy dla swoich pociech.

Spośród nich wyróżnić możemy: instytucję szkolnego psychologa i pedagoga, którzy pomogą nam uzyskać stosowną pomoc, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, placówki, w których psychologowie, psychiatrzy i terapeuci przyjmują prywatnie, a także przychodnie publiczne, w których dyżury pełnią specjaliści.

Jako rodzice powinniśmy wykazywać dużą dozę zrozumienia dla dzieci zmagających się z zaburzeniami depresyjnymi. Stosowanie kar lub ignorowanie destrukcyjnego zachowania może przynieść niekorzystne efekty dla zdrowia naszych pociech.

Leczenie depresji u dzieci i młodzieży

Leczenie zaburzeń o charakterze depresyjnym u dzieci i młodzieży, pomimo wypracowanych już od lat procedur, nadal stanowi wyzwanie dla wielu specjalistów. Szczególne kontrowersje stanowi leczenie psychiatryczne środkami farmakologicznymi, w sytuacji kiedy inne formy leczenia nie przynoszą rezultatów. Najważniejszym celem podejmowanej pomocy jest łagodzenie uciążliwych objawów depresji przy zastosowaniu psychoterapii, psychoedukacji oraz farmakoterapii.

Psychoterapia i psychoedukacja

Psychoterapia jest najczęstszą formą pomocy udzielanej dzieciom i młodzieży z objawami depresji. Może być podejmowana jako psychoterapia indywidualna, grupowa lub rodzinna. Psychoterapia indywidualna stosowana jest wobec osób posiadających odpowiednią motywację do pogłębiania refleksji nad sobą, pozytywnie odpowiadających na interwencje terapeutyczne i tworzącą się relację terapeutyczną. Terapia grupowa jest skuteczną formą pomocy dzieciom i młodzieży posiadających trudności w funkcjonowaniu w grupie rówieśniczej, wykazując jednocześnie niski poziom kompetencji społecznych oraz wysoki poziom lęku w tworzeniu relacji interpersonalnych. Psychoterapia rodzinna jest często kluczowa w poprawie funkcjonowania najmłodszych pacjentów, ponieważ ich trudności w ścisły sposób połączone są z nieprawidłowym funkcjonowaniem całego systemu rodzinnego. Dysfunkcje rodziny wpływają bowiem na powstanie objawów depresji u dziecka, a te natomiast zaburzają funkcjonowanie pozostałych członków.

Terapia poznawczo – behawioralna jest jedną z najczęstszych metod leczenia depresji u dzieci i młodzieży. Opiera się ona na założeniu, że emocje i zachowania danej osoby w dużym stopniu zależne są od jej myśli. Sposób myślenia aktywowany w określonej sytuacji wpływa na nastrój oraz fizjologiczne reakcje organizmu, a w konsekwencji na zachowanie. Udowodniono, że procesy poznawcze przy pomocy odpowiedniego treningu można monitorować i zmieniać, a tym samym wpływać na zmianę reakcji emocjonalnych i zachowania. Efektywność terapii poznawczo – behawioralnej zależy od wieku pacjenta, jak również od jego możliwości poznawczo – rozwojowych. Jest ona pomocna dzieciom powyżej dziewiątego roku życia oraz starszej młodzieży. Badania wykazują, że najlepsze efekty odnosi u młodzieży u której współwystępują zaburzenia lękowe, prowadząc do znaczącego zmniejszenia poziomu odczuwanego lęku. Natomiast przedłużenie terapii poznawczo – behawioralnej o sześć miesięcy po wystąpieniu zauważalnej poprawy w znaczący sposób wpływa na utrwalenie pozytywnego efektu terapeutycznego.

Psychoedukacja jest kolejną formą pomocy niefarmakologicznej dla chorujących na depresję młodych osób i ich rodzin. Polega ona przekazaniu niezbędnej wiedzy na temat choroby, przyczyn jej powstawania, metod leczenia oraz psychoprofilaktyki zapobiegającej nawrotowi choroby. Jak wynika z badań wśród rodzin objętych psychoedukacją, przekazywane im informacje w znacznym stopniu wpłynęły na wzrost ich poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego oraz poprawiły relacje interpersonalne wśród członków rodziny.

Leczenie farmakologiczne

Farmakoterapię u młodych pacjentów wprowadza się w sytuacji, kiedy występujące objawy w znaczący sposób utrudniają codzienne funkcjonowanie, a dotychczasowe formy psychoterapii nie przynoszą odpowiednich efektów. Farmakoterapia jest zazwyczaj uzupełnieniem pomocy psychoterapeutycznej. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy objawy depresji są tak uciążliwe i dominujące, że uniemożliwiają młodej osobie podjęcie wzmożonej autorefleksji w trakcie psychoterapii. Występowanie depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej oraz obecność objawów psychotycznych stanowi również bezwzględne wskazanie do natychmiastowego rozpoczęcia leczenia farmakologicznego. Wśród dzieci i młodzieży najczęściej stosuje się leki przeciwdepresyjne z grupy inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI). Są to leki zazwyczaj dobrze tolerowane, z łagodnymi i przemijającymi w ciągu dwóch tygodni działaniami niepożądanymi. Przeprowadzone badania wykazują, że wprowadzenie leków zawierających fluoksetynę, escitalopram i paraksotynę w połączeniu z psychoterapią jest skuteczną formą pomocy wśród dzieci i młodzieży z objawami umiarkowanej i ciężkiej depresji.

Żródło: https://hh24.pl/ 

Helping Hand Wsparcie psychologiczne online, kiedy tego potrzebujesz Bezpiecznie, anonimowo, blisko Ciebie!