Jak pomóc dziecku radzić sobie ze stresem?

Na samym początku warto zaznaczyć, że choć stres kojarzy się zazwyczaj z bardzo nieprzyjemnym i męczącym stanem, ma on również swoje zalety. W odpowiedniej ilości potrafi on zmobilizować do działania, poprawić koncentrację a także dodać pewnej odwagi w działaniu. Trudność zaczyna się wtedy, gdy stres przestaje służyć, a jedynie przeszkadza.

Z pewnością zauważasz, gdy Twoje dziecko zachowuje się „dziwnie”. Dla każdego człowieka – dziecka lub dorosłego – stres może mieć inny zestaw objawów (może się on również zmieniać w czasie i w zależności od sytuacji). Jaki w takim razie jest pełen wachlarz objawów? Warto podzielić objawy na 3 kategorie – ciało (fizjologiczne), umysł (poznawcze), i zachowanie (behawioralne). W zakresie obszaru ciała, to co może się dziać pod wpływem stresu, to m.in. ból brzucha, potrzeba chodzenia do toalety, napięcie mięśniowe, trzęsące się nogi/ręce/dłonie, pocenie się (całe ciało), wymioty, ból głowy, zawroty głowy, temperatura, trudności ze złapaniem oddechu, zimne dłonie/stopy, blada twarz, szczękościsk, szybkie bicie serca, apatia, poczucie „braku sił” czy zaburzenia widzenia. Mogą to być wszelkie fizjologiczne aspekty odbiegające od normy. W obszarze poznawczym może być to czarnowidztwo, przykre myśli dotyczące samego siebie, chaos myślowy, obniżenie poczucia pewności siebie, odczuwanie nasilonych emocji trudnych np. strach, wstyd, trudność ze skupieniem, zniechęcenie do danej aktywności, poczucie braku wpływu na sytuację (bezradność), negatywne/pesymistyczne podejście do sytuacji a także rozpamiętywanie błędów i przegranych. Ostatnim obszarem jest zachowanie – dziecko może być wyjątkowo gadatliwe lub bardzo ciche, może mieć tiki nerwowe, łatwość we wpadanie w silne i skrajne emocje, nieprzyjemne odzywanie się do osób wokół, bardzo słabe ruchy lub wyjątkowo mocne, łatwość w poddawaniu się podczas rywalizacji sportowej, brak apetytu, nadmierny apetyt, zachowania agresywne. Lista jest bardzo długa i tak naprawdę każdy objaw budzący zaniepokojenie może być przejawem stresu. Objawy mogą występować grupami, np. ból brzucha i chwiejność emocjonalna.

Skoro już znasz objawy stresu, warto zastanowić się, co może go generować. Pojawia się on najczęściej, gdy dziecko mierzy się z zadaniem, które w jego (nawet podświadomej) opinii jest zbyt trudne, niejasne i nie ma narzędzi do poradzenia sobie z nim, np. zdobycie bramki, dobre pokazanie się przed publicznością, pokonanie trudnego przeciwnika lub „granie swojego”. Ogólna nazwa czynników wzbudzających reakcje stresowe to stresory – może być to sytuacja, miejsce, osoba – kategorii może być naprawdę wiele. Zazwyczaj w obszarze sportu dotyczą one wyniku, rangi zawodów, przeciwnika, opinii i oczekiwań trenera, opinii i oczekiwań rodzica, oceny kolegów i koleżanek, braku wiary w swoje umiejętności czy obecności publiki. Warto również zauważyć, że granica między strachem a stresem jest bardzo niewielka, jednak oba doświadczenia prowadzą do wysokiego poziomu pobudzenia i nieprzyjemnych odczuć oraz charakterystycznych zachowań.

Wiesz już jak objawia się stres, a także poznałeś kilka przyczyn jego powstawania. Na co w takim razie warto zwrócić uwagę, aby pomóc dziecku zminimalizować odczuwanie stresu i nauczyć go radzić sobie z nim?

Jak działać, aby pomóc?

Rola rodzica jest niesamowicie ważna, ponieważ dziecko nie zawsze rozpoznaje swoje stany emocjonalne oraz nie posiada jeszcze w pełni rozwiniętych schematów radzenia sobie z emocjami i stresem. To właśnie rodzic może pomóc zrozumieć emocje i pokazać jak można radzić sobie w trudnych sytuacjach.

Zwracanie uwagi na rozwój zamiast wyniku.

- Przed startem porozmawiajcie o zadaniach, które dziecko ma przed sobą, nie o wyniku, który chce osiągnąć;

- Podejdź do analizy każdego startu zadaniowo – rozmawiaj o zadaniach, które dziecko miało zrealizować, rzeczy, z których dziecko jest zadowolone oraz tych, nad którymi chce jeszcze popracować;

- Po starcie chwal również za dobre zachowania, radość z gry, rozwój czy zaangażowanie – nie chwal dziecka jedynie za wyniki, aby nie budować presji;

- Po treningu pytaj, czego nowego dziecko się nauczyło, co je cieszyło, co się najbardziej podobało itp.

Twoje zachowanie ma znaczenie!

- Pamiętaj, że Twoje opanowanie może być dla dziecka kotwicą i może pomóc obniżyć jego poziom stresu;

- Nie krzycz na dziecko – przy żadnej okazji (jedyne, co osiągniesz to strach i/lub złość);

- Nie podpowiadaj z trybun – dziecko nie wie kogo ma słuchać, musi wybierać między trenerem a rodzicem – emocjonalnie najczęściej ważniejszy jest rodzic;

- Akceptuj wszystkie emocje dziecka – pozwól mu na gorszy dzień, mniejszą motywację do treningu czy łzy;

- Bądź blisko dziecka i wspieraj je, niezależnie od wyniku;

- Bądź uważny na potrzeby dziecka i nie bagatelizuj jego trudności i obaw;

Jak możesz pracować z dzieckiem?

- Możecie razem robić ćwiczenia relaksacyjne dedykowane dzieciom (np. zabawa w machanie rękoma jak ptaki przy jednoczesnym oddychaniu relaksacyjnym) na co dzień lub w rozsądnym odstępie czasu przed startem;

- W trudnej chwili możesz powspominać dobre momenty z kariery swojego dziecka – dzięki m.in. temu pomożesz mu zbudować jego pewność siebie;

- Stawiaj realne cele i oczekiwania wobec dziecka, dostosowane do etapu w życiu i możliwości;

- Razem spędzajcie czas i interesuj się jego sportem – spróbuj czasem postawić dziecko w roli eksperta;

- Zauważ co zazwyczaj wspiera Twoje dziecko – przytulenie, rozmowa, ulubiona piosenka, a może opowiadanie żartów?;

- Warto zapytać dziecko co może mu pomóc w danej chwili – dzieci bardzo często dobrze wiedzą czego im potrzeba;

- Czasami warto po prostu z dzieckiem porozmawiać, zapewnić, że się przy nim jest.

Praca z dzieckiem to również praca z samym sobą.

- Jako rodzic masz prawo odczuwać swoje emocje, pamiętaj jednak żeby nie przelewać ich na dziecko – jeśli podopieczny widzi, że złościsz się kiedy „źle gra”, od razu się stresuje;

- Zaakceptuj, że nie każde dziecko zostanie profesjonalnym zawodnikiem;

- Pracuj nad gotowością do zaakceptowania, że zainwestowane emocje, czas i pieniądze mogą nie przynieść kariery zawodowca lub sukcesów;

- Dbaj o siebie, aby mieć zasoby do wspierania dziecka np. cierpliwość, chęć budowania kontaktu. Przemęczenie i brak chwili dla siebie może znacząco uszczuplić ww. zasoby.

Podsumowując - każdy przeżywa stres. Jego odpowiednia ilość pozwala dziecku nauczyć się z nim radzić, a także mobilizuje je do działania i buduje stan gotowości startowej. Trudność pojawia się wtedy, gdy stres zaczyna przede wszystkim przynosić negatywne odczucia nie wspierające młodego zawodnika. Pamiętaj, że dla dziecka najważniejsza jest Twoja obecność, akceptacja oraz wsparcie bez względu na wyniki i osiągnięcia sportowe.

https://www.facebook.com/jagodagrezlikowskapsychologsportu